Czym jest myślenie systemowe?

Myślenie systemowe to podejście do analizy i rozwiązywania problemów, które koncentruje się na rozumieniu całych systemów, a nie tylko ich poszczególnych części. Dzięki myśleniu systemowemu widzimy, że wszystkie części systemu są ze sobą wzajemnie powiązane i że zmiany w jednej części systemu mogą wpływać na inne jego części. W organizacji myślenie pozwala wyjść poza silosy i sztywne, nie przystające już do rzeczywistości schematy.

Myślenie systemowe nie postrzega zdarzeń i czasu liniowo

Myślenie systemowe uwalnia nas od myślenia liniowego, według którego każde zjawisko ma jakąś jedną przyczynę i jeden skutek, a następstwo zjawisk przebiega liniowo w czasie. Patrząc na rzeczywistość systemowo, czas postrzegamy bardziej jako kolejny wymiar przestrzeni, a nie zniecierpliwionego „poganiacza”. Relacje między obiektami i zdarzeniami rozłożone są w różnej konfiguracji w czasie.

Jeśli chcemy zrozumieć fakty, podejmować skuteczne decyzje i działania warto zmienić proporcje – znacznie mniej biegać, a częściej obserwować, jak przebiegają zależności w interesującym nas systemie. Dzięki temu częściej znajdziemy dźwignie, które pozwolą nam szybciej i skuteczniej realizować cele oraz zyskać korzyści, na których nam zależy.

Model mentalny jest ważnym elementem myślenia systemowego

Myślenie systemowe powinno być nawykową formą patrzenia na rzeczywistość każdej osoby, która podejmuje jakiekolwiek decyzje w organizacji, na każdym poziomie: strategicznym i operacyjnym. Podstawą myślenia systemowego jest świadomość tego, że rzeczywistość postrzegamy nie jako taką, jaka ona jest, ale jako taką, jak podpowiada nam nasz model mentalny, zbudowany przez wszystkie lata naszego życia. Każdy ma swój indywidualny model mentalny, który zawiera mapę percepcji i schematy reakcji na stany, sytuacje i zdarzenia.

Pierwszym krokiem w myśleniu systemowym jest przyznanie, że istnieją różne perspektywy patrzenia na tę samą rzeczywistość. Różne osoby mają różne doświadczenia, różne cele i różne modele mentalne, co czasem jest pomocne, a czasem może stanowić przeszkodę. Przeszkodę wtedy, gdy model mentalny mylimy z rzeczywistością.

Myślenie systemowe staje się możliwe, kiedy przestajemy utożsamiać się z własnym modelem mentalnym, a zaczniemy go traktować jako narzędzie, które możemy ciągle doskonalić, które można konfrontować i uzupełniać dzięki modelom mentalnym innych osób – dzięki innym perspektywom.

Zrozumienie modeli mentalnych i zależności między nimi, jest również podstawą do zrozumienia dynamiki systemów organizacji. Umożliwia zrozumienie przyczyn zdarzeń oraz przewidywanie efektów decyzji i wprowadzanych zmian.

Przepływy i sprzężenia zwrotne w myśleniu systemowym

Myślenie systemowe bierze pod uwagę dynamikę systemów – ich nieustanną zmianę, dokonujące się przepływy i sprzężenia wrotne. Analizę systemów i projektowanie zmian w systemie wspierają techniki graficznego mapowania takie jak diagramy przepływów i diagramy pętli przyczynowych

Nieintuicyjność myślenia systemowego

Nasze mózgi przywykły do podejmowania bieżących prostych decyzji i patrzenie na rzeczywistość w oparciu o liniowe zależności przyczynowo skutkowe. Upraszczamy rzeczywistość widząc zwykle jedną przyczynę i jeden skutek.

Bronimy się przed wieloznacznością i nieoczywistością. W coraz bardziej złożonym i dynamicznym świecie, taka strategia poznawcza i decyzyjna jest zgubna, zwłaszcza w dłuższej perspektywie. Dlatego warto doskonalić swoją kompetencję myślenia systemowego i jak najczęściej korzystać z niej na co dzień.

Jakie korzyści czerpią uczestnicy ze szkoleń i warsztatów podnoszących poziom myślenia systemowego?

• Podniesienie indywidualnej świadomości uczestników dotyczących różnych perspektyw, mających istotny wpływ na stan otoczenia, dynamikę zdarzeń i pojawiające się problemy – powiązania, zależności, interakcje, zachowania między elementami wchodzącymi w skład systemu (na bazie podstaw teorii złożoności, dynamiki systemów i myślenia systemowego).
• Większe zrozumienie zasad, na których opierają się złożone systemy i umiejętność wykorzystywania tych zasad i wzorców do skutecznej realizacji swoich celów w ciągle zmieniającym się środowisku.
• Umiejętność znajdowania w systemie punktów umożliwiających na wywieranie skutecznego, korzystnego wpływu o dużej skali oddziaływania oraz umiejętność rozpoznawania i unikania takich działań, które mogą mieć niekorzystny wpływ na system i w konsekwencji na osobę, zespół i organizację, mających te działania podjąć.
• Umiejętność rozróżniania między mapą mentalną i opisami rzeczywistości, a samą rzeczywistością – świadomość istnienia wielu modeli mentalnych indywidualnych i grupowych.
• Większa otwartość na zmianę własnych modeli mentalnych, zrozumienie modeli innych osób oraz łączenie ich we wspólne mapy mentalne (stan otoczenia, stan organizacji, kierunek działań, potrzeby rozwojowe, priorytety itd.)– uwspólniające rozumienie sytuacji, usprawniające porozumienie i w wspólne działanie
• Zwiększenie gotowości do ciągłego uczenia się indywidualnego i zespołowego
• Synergia działań uzyskana dzięki praktycznemu zastosowaniu zdobytej wiedzy i doświadczeniom wyniesionym z warsztatu
• Umiejętność podejmowania decyzji i działań adekwatnych do zachodzących zmian
• Umiejętność wprowadzania zmian, z uwzględnieniem ich wpływu na szerszy system (zespół, organizację, otoczenie)

Jak przebiega praca w trakcie szkoleń i warsztatów z myślenia systemowego?

• Wprowadzenie teoretyczne przeplatane ćwiczeniami pozwalającymi doświadczyć istnienia sytemu i jego dynamiki
• Praktyczne ćwiczenia z wykorzystaniem myślenia systemowego podczas analizy sytuacji, podejmowania decyzji i planowania działań
• Podsumowanie i praktyczne wnioski z ćwiczeń

Z jakich narzędzi korzystamy podczas szkoleń i warsztatów z myślenia systemowego?

• Praktyczne ćwiczenia pozwalające doświadczyć dynamiki systemu
• Archetypy systemowe
• Narzędzia do mapowania systemu i śledzenie dynamiki systemowej