Modele mentalne w firmie – jak je budujemy i po co?

Każdy z nas jest systemem i częścią systemu jednocześnie. Każda organizacja jest systemem i częścią systemu jednocześnie. 

Cztery kroki myślenia systemowego

Każdego dnia, w każdej sytuacji nasze zmysły rejestrują dane, mózg konstruuje z nich informacje, a na podstawie informacji uruchamiają się określone wzorce, schematy emocjonalne, decyzje i działania. Ten proces konstruowania nazywamy myśleniem. Wydaje nam się, że w pełni panujemy nad myśleniem, że jesteśmy go świadomi. Jednak mimo, że myślenie kojarzy się powszechnie ze świadomością, to może być to proces przebiegający równie nieświadomie, jak  wszystkie inne procesy w naszym organizmie.

 

Każda reakcja emocjonalna, decyzja, działanie jest najczęściej efektem zadziałania określonych schematów – modelu mentalnego, który możemy porównać do programu, interpretującego napływające dane w specyficzny dla siebie sposób i na ich podstawie uruchamia określone funkcje.  Wszystko po to abyśmy w jak największym stopniu wykorzystali pojawiające się okazje i w jak najmniejszym stopniu tracili zgromadzoną wcześniej energię i zasoby.

Problem w tym, że modele mentalne nie zawsze służą nam i systemowi, w którym funkcjonujemy. Rzadko trwanie przy swoich sztywnych modelach mentalnych pozwala na adekwatną reakcje na zmiany w naszym otoczeniu i efektywną współpracę zespołową przy realizacji wspólnych celów.

Aby uczynić myślenie praktycznym, efektywnym narzędziem, pozwalającym maksymalizować szanse wykorzystania nadarzających się okazji i skutecznie radzić sobie z niekorzystnymi sytuacjami, należy wykorzystać myślenie systemowe.

Czy zmiana modelu mentalnego jest możliwa?

Pamiętajmy, że rzeczywistość jest dynamiczna – nieustannie się zmienia, więc konstruowany model mentalny w naszej głowie musi nadążać za tymi zmianami – powinien być równie dynamiczny jak rzeczywistość. Czy to możliwe?

Tak, pod warunkiem, że spojrzymy na rzeczywistość z pewnej odległości, dzięki czemu zauważymy wzorce zmian. Zrozumienie tych schematów , czyli tego co, z czego wynika i co, na co wpływa oraz czym jedno różni się od drugiego, zwiększa zdolność do bardziej elastycznego i szybkiego dostosowywania swoich działań – tak aby zmiany nie zagrażały realizacji podjętych celów.

Myślenie systemowe, to świadomość tego, jaka jest struktura obserwowanej rzeczywistości, wiedza o tym, jakie są wzorce zmian w naszym otoczeniu. Myślenie systemowe to także świadomość tego, jak powstają modele mentalne i jak kształtują się schematy zachowań. Myślenie systemowe wreszcie to umiejętność wykorzystania tej wiedzy do lepszego rozumienia, porozumienia i skutecznego działania przynoszącego korzystne efekty dla nas i naszego otoczenia.

Systemy rozpoznajemy budując, łącząc i przekształcają nasze modele mentalne w sposób świadomy – na poziomie indywidualnym i zespołowym, w zależności od potrzeb i sytuacji.

Jak budujemy modele mentalne?

1. Wyodrębniamy elementy, rozpoznając różnice między nimi – określamy czy coś jest małe, średnie, czy duże w odniesieniu do innych obiektów. Nadajemy nazwy, grupujemy, uznajemy coś za przydatne lub zbędne.
   
   
2. Wyodrębnione, nazwane i opisane obiekty łączymy w systemy – te systemy tworzą elementy do budowy kolejnych systemów  itd.
   
   
3. Ustalamy jakie są relacje między obiektami (rzeczami, osobami) – jakie akcje, powodują jakie reakcje, łączymy skutki z przyczynami.
   
   
4. Opisujemy i interpretujemy obiekty, systemy i relacje przez pryzmat określonej perspektywy – często jedna perspektywa jest niewystarczająca do wyciągnięcia trafnych wniosków, podjęcia decyzji i działań – potrzebujemy ich więcej, czasem sami mamy do nich dostęp, a czasem mają go inni.

Wszyscy jesteśmy twórcami własnej rzeczywistości

Czy chcemy tego, czy nie wszyscy jesteśmy twórcami, wszyscy nieustannie projektujemy naszą rzeczywistość. Warto to sobie uzmysłowić i świadomie wykorzystywać ten naturalny mechanizm, czyli myśleć systemowo.

W naszej codziennej praktyce biznesowej możemy wykorzystać wiele narzędzi i modeli, które wspierają myślenie systemowe i współpracę w grupie. 

Modele pozwalają poznać pełen potencjał organizacji, dzięki identyfikacji wszystkich jej zdolności; zrozumieć i zmieniać procesy; poznać strukturę biznesu i wykorzystywać nowe możliwości. 

Realizowane w zespołach sesje modelowania poszczególnych obszarów organizacji i wspólne rozwiązywanie problemów, pozwalają poznać różne perspektywy oraz połączyć je w jeden obraz.

Dzięki temu jesteśmy w stanie stworzyć stabilną platformę współpracy.

autor artykułu: Jacek Romański